KUMAŞ NEDİR NASIL MEYDANA GELİR?

Yazıma başlamadan öncelikle mesleki büyüklerimden olası telaffuz ve varsa bilgi eksikliklerimden dolayı özer dilerim zira onların karşısında aciz bir çırak olarak sevyesizlik etmem istemem.

                Kumaş dediğimiz tabir, aslında her türlü materyalden üretilmiş örme veya dokuma ürünler için özdeşleşmiş genel bir isimdir. Kumaş çeşitlerini öncelikli olarak iki ana gruba ayrılmaktadır. Bunlardan ilki Dokuma olanıdır diğeri ise örme olanıdır.

Dokuma Nedir;

                Dokuma kumaşlar ismin çağrışımı ile birlikte anlaşıldığı gibi iki farklı yönde hareket eden teknik olarak Atkı ve Çözgü diye adlandırdığımız birbirinden bağımsız hareket eden ipliklerin farklı bir metot ile bir araya gelmesidir. Burada anlatılması gereken aslında ipliğin günümüze ulaşma aşamalarıdır. Çünkü kumaş dediğimiz kavram aslında sadece iplikten ibaret bir nesnedir. Kumaşı madde madde ayırdığınız zaman sadece ortaya koyabileceğiniz madde ipliktir. Tabi ipliğin’ de kullanıma hazırlanırken kendi içerisinde takip ettiği bir hazırlanma süreci vardır. Buna halk arasında İplik Eğirme denilmektedir. İplik eğirme öncelikli olarak ipliğin çeşidini belirleyen ana maddesi pamuk’ dur pamuğu detaylı olarak inceler isek birbirinden bağımsız olarak büyüyen ancak tek bir kök içerisinde yüzbinlerce makro yani saç telinden on kat daha ince tellerin bir arada büyümesi ile oluşan telciklerden ibarettir. Bu telciklere teknik olarak biz üreticiler genel belirleyici isim olarak “elyaf” deriz. İpliğin kalitesi pamuk elyafı’ nın (tek bir telciğin) uzunluğu ile değerlendirilmektedir. Bu konuda zirai olarak genetiği geliştirilmiş pamuk tohumlarından elde edilmektedir. Ülkemiz iklim şatları neticesinde sıcak bölgeler olarak bildiğimiz Çukurova yöresinde kaliteli bir pamuk üreticisidir ancak geliştirme noktasında endüstriyel bir üretim Ar-Ge tam anlamıyla oluşmadığı için Amerika Pazar kapsamında çok daha ileride olduğunu görmek mümkün.

                Pamuğun eğrilmesi yani ipliğe dönüşürken pamuk elyaflarının birbirine bükülerek uzatılmasına iplik diyoruz. Bu bükülme işlemine ise Tur sayısı ve bunun ölçülerek işlenmesine, ipliğin kalınlığı yani numarası teknik ismi ile söyleyecek olur isek Denye’ sini belirlemiş oluyoruz.  Bu özellikler ipliğin tur sayısı ölçerek yapılmak istenen ürünlere göre iplik fabrikaları tarafından istenilen teknik detaylar çerçevesinde hangi amaç ile kullanılacaksa ona göre üretimi yapılarak dokuma fabrikalarına ulaştırılmaktadır. İpliğin bükülmesi işlemi aslında çok önemli bir işlemdir çünkü bükülmenin yani tur sayısının önemi yapılacak ürünün tiftiklenmesi (yüzeyin boncuk boncuk olması), hızlı deforme olması veya ezilmesi yani sürtünmeden dolayı çabuk yıpranmasının zaman aralığını belirler. Örneğin; Tiftiklenmiş bir ürünü incelediğiniz de pamuk eğrilirken yeterli sayıda bükülmediğini anlayabilirsiniz, aslında işçilikten yani üretim maliyetlerini düşürmek için yeterli oranda bükülmediğinden dolayı pamuk elyafları birbirine yâda başka yüzeylere sürtünmesinden ötürü bahsettiğimiz telcikler koparak kopan uçların bir araya toplanmasından oluşmaktadır.

                Pamuk ipliğimizi elde etmiş oluyoruz ancak bu işlemin hemen ardından ipliği büyük bobinlerden küçük bobinlere aktarma işlemi takip etmektedir. Bu aktarma işlemi sırasında üretim standartları ve kalitesi çerçevesinde küçük bobinlere aktarırken belli bir ölçü yani uzunluk hesabı yapılarak devam etmektedir. Küçük bobinlerin ortalama uzunluğu MT cinsinden hesaplandığı için yaklaşık olarak 80.000 ila 100.000 mt arasında sarılmaktadır. Küçük bobinlerin aktarma işlemi bittikten sonra Çözgü Bobin’ i veya diğer bir ismi ile Çözgü Makarasına sarılmak üzere çözgü makinasına gönderilir.

                Artık ipliğimizi elde ettiğimize göre dokuma hazırlığına geçebiliriz. Sırada çözgü hazırlığı yapmak için çözgü makinasına gidiyoruz! Çözgü, dokumanın temel yapı taşıdır. Yani Elde ettiğimiz iplikleri küçük bobinler halinde çözgü makinasındaki yuvalarına yerleştirdikten sonra binlerce iplik yolundan oluşan büyük bir makaraya aktarılmasıdır. Bu makaralar evlerinizdeki küçük iplik makaralarının sanayi tipi yani yetişkin bir insan vücudunun yaklaşık olarak üç katı büyüklüğündedir. Evlerinizdeki iplik makarası ile sanayi tipi olan çözgü makarası arasındaki en büyük özellik, küçük makaralara sadece tek bir tel ip sarılır ancak çözgü makaralarına ise binlerce ip aynı anda sarılmaktadır. Bu işlemin amacı birbirinden farklı hareket edebilen dokuma tezgâhlarının kasnakları yardımı aracılığı ile dokumanın çeşitlerini ortaya çıkarmak için yapılan temel bir hazırlıktır. 

Bİr sonraki yazımda sizlere dokuma, dokumanın tarihi ve dokuma teknolojileri hakkında bildiklerimi paylaşmaya çalışacağım.

Saygılarımla. . . 

Bilal KÜTÜKDE